Afval als grondstof

Tijdens de periode van staatssocialisme, gevolgd door de de-industrialisering van de jaren 1990, was de productie van huishoudelijke of decoratieve artikelen aan de zijkant een indrukwekkende industrie op zich op de werkplek van Reșița geworden. Deze objecten werden door de plaatselijke bewoners aangeduid als “DIY”, waarvan de meesten in de staalfabriek of in de technische installatie werkten.

Mariana, een voormalig leraar, zou haar echtgenoot, een technicus in de staalfabriek, vragen om bepaalde artikelen die zij nodig had of wenste te maken die onbereikbaar of te duur waren. Hij zou zijn familie ook verbazen met geschenken van zijn eigen ontwerp in plaats van imitaties van massaal geproduceerde voorwerpen. Ze herinnert aan de wedstrijd voor de beste doe-het-zelfproducten, die vaak een bron van vijandigheid tussen gezinnen zouden worden.

Weefsels en kleding hebben gedurende hun hele levenscyclus gevolgen voor het milieu. In de film wordt gesproken over de milieueffecten van de snelmode-industrie: hoe het uit het katoenveld verzamelde materiaal de productiecyclus doorloopt, hoe mensen door de craze van overconsumptie meer kleding uit detailhandelszaken naar huis brengen dan ooit nodig is tijdens hun levensduur, die naar een magazijn zullen reizen en vaak als stortafval zullen terechtkomen. Wat gebeurt daarna? De interviews helpen inzicht te krijgen in de mogelijkheden van hergebruik van materialen voor textielafval afkomstig van de productie en bespreken duurzaam ontwerp, slimme oplossingen en waarden. In de interviews geven deskundigen commentaar van een ethnoloog, een ontwerper en een maker van “trash-to-trend” -ideeën. De installatieomgeving die in de film wordt gebruikt, werd gecreëerd met scholieren in de participatiehal/doe-het-zelfgalerij van het museum, waar de jongeren een ecologische voetafdruk, toeleveringsketen, duurzame afvalverwerking en de mogelijke nieuwe textielstrategie voor Europa hebben geanalyseerd.

Als inspiratie van Scandinavische steden zette Peter Verblač kledingstands op een aantal straten in Celje met het teken “Van de oorlogdrobe naar de straat”, waarin mensen werden uitgenodigd kleding mee te nemen die zij niet meer nodig hadden en om wat ze wensten te nemen. Deze publieke uitwisseling betekende dat mensen in het bezit konden zijn van geschikte kleding, ook al konden ze ze niet kopen; iedereen die zich zorgen maakt over de milieuproblemen in verband met nieuwe kleding zou zijn oude kleding kunnen ruilen; en iedereen die gewoon een nieuw kledingstuk wilde, kan iets ophalen. De video laat zien hoe het straatuitwisselingsinitiatief tot stand is gekomen en hoe het door de mensen van Celje is ontvangen.

In de zomer van 1990 nam Mutoid Waste Company, een door Joe Rush en Robin Cooke in het district Shepherd Bush in Londen opgerichte groep beeldhouwers en uitvoerende kunstenaars, een verlaten steengroeve in gebruik aan de rand van Santarcangelo di Romagna (Rimini, Emilia Romagna, Italië). Sindsdien is Mutonia (toen zij naar hun leef- en werkruimte zijn gekomen) een gemeenschap van creatieven die kunst produceren op basis van afgedankte industriële materialen. Mutonia is door de Italiaanse autoriteiten erkend als een “artistiek park” en de inwoners van Mutonia ontvangen vaak bezoekers uit heel Europa, die op hun creativiteit en inzet belanden. In Mutonia wordt afvalmateriaal de inspiratie voor een project waarbij de gemeenschap haar creativiteit samenbrengt ten behoeve van de familie Mutoid en de bewoners van naburige gebieden, die vaak evenementen organiseren om hun creaties te vieren.

De leden van deze gemeenschap hebben een sterke band met de historische economische en sociale structuur op het platteland van de bevolking van Santarcangelo, die zeker ook wist hoe afval kon worden gewaardeerd, wat volgens hen een kans bood om niet alleen hun technische vaardigheden, maar ook hun levenskwaliteit te verbeteren. Daarom heeft het Ettore Guatelli-museum in dezelfde regio, ongeveer 200 km ten noordwesten van Mutonia, het werk van deze gemeenschap van kunstenaars altijd verenigbaar geacht met dat van Ettore en van degenen die de artefacten in zijn collectie hebben teruggedraaid.

De hoofdrolspeler van dit verhaal is Kagnedjatou Joachim Silue, een kunstenaar, geboren in Abidjan (Ivoorkust), die de afgelopen drie decennia in Italië woont. Zijn creaties zijn geworteld in observatie, respect en de artistieke “interpretatie” van de “persoonlijkheden” van voorwerpen die rondom de straten van de stad liggen en waarin hij ziet dat hij het potentieel heeft om even verwaarloosde lessen te geven die belangrijk zijn voor de mensheid.

In de zomer van 2021 bezocht Joachim voor het eerst het Ettore Guatelli-museum om deel te nemen aan de tentoonstelling “Visioni dall’Infra-ordinario, TTT Tempo Terra Trame di vita”. Hij voelde zich een directe affiniteit met het werk van Ettore, vanwege de focus van Ettore op marginale, lagere en gescorde mensen en gemeenschappen, van wie beiden van mening waren dat zij lessen konden trekken — lessen voor onze samenlevingen, die door industrialisering welvarender zijn geworden en hun vermogen om zelfstandig te worden opgericht, steeds slechter worden.

Het talent en de technische bekwaamheid van Joachim geven verlaten objecten een stem, waardoor ze worden omgevormd tot bruggen die ons in staat stellen toegang te krijgen tot hulpbronnen uit de wereld die we nauwelijks kunnen uitdragen, en ons dichter bij de wijsheid van mensen brengen die we nauwelijks herkennen.

Het Guatelli-museum vertelt een verhaal aan de hand van zorgvuldig geordende objecten die muren en plafonds met elkaar verbinden. De tentoonstelling is het resultaat van ongeveer 60 jaar collectie en voortdurende update door een leraar basisschool uit de provincie Parma: Ettore Guatelli. Rond de jaren 1950 begon Guatelli de opslagplaatsen van inzamelaars in de Appennines te verkennen. Eerst ging hij gewoon door bladeren, maar vervolgens om meubels, voorwerpen en gereedschappen van boerderijen en ambachtslieden te verkopen en later te redden — artikelen die in die jaren verloren gingen aan modernisering. De voorwerpen die hij herstelde en uitgestald, waren geen zeldzame of kostbare voorwerpen die in veel traditionele musea te vinden zijn, maar alledaagse voorwerpen die tot op heden nog steeds de sporen dragen van de mensen die ze dagelijks gebruikten, ze hebben gerepareerd en geblazen totdat ze zelf werden verlengd. Het Guatelli-museum presenteert daarom robuuste objecten en spontane herontwerpen. Dit verhaal, dat tot leven werd gebracht door de stemmen van een aantal van degenen die het dichtst bij hem staan en nu rondreizen in het museum geven, is geen nostalgie; in plaats daarvan, en met name in het licht van de groene vocatie van het museum, wijst het op de wens om het geheugen en de creativiteit in de moderne wereld te brengen.

“” Samoróbki “” zijn objecten die door landbouwers worden gemaakt voor gebruik op het bedrijf “”. Deze artikelen bevatten elementen van versleten voorwerpen, gereedschappen of machines. Zij brengen beschadigde objecten of hun componenten weer in circulatie. Op het platteland waren ingenieurs- en technische creativiteit een grote behoefte aan vaardigheden, temeer daar de cultuur van het Poolse platteland in de 19e eeuw en de eerste helft van de 20e eeuw gebaseerd was op het idee van zelfvoorziening. Zelfgemaakte onderwerpen zijn nu een antwoord op de hedendaagse ecologische uitdagingen en leveren een belangrijke bijdrage aan de discussie over “tweedehandsobjecten”, die op dit historische moment voor ons allemaal van groot belang is.

De stem die we horen is die van de kunstenaar Michelangelo Pistoletto, die weggegooide materialen en nutteloze voorwerpen — die zijn gecreëerd om afval te zijn — heroverweegt en vertelt hoe hij ze hergebruikt.

Geïnspireerd door de manier waarop de natuur organisch en natuurlijk afval verwerkt, kunnen kunstenaars gewone materialen verwerken en regenereren door ze om te vormen tot een nobel onderdeel van een kunstwerk.

Het is een kans om iets verrassend te zien in de gewone materialiteit, maar ook om te zien wat kunst kan en moet zeggen tegen de huidige afvalcrisis.