Envisioning Europe – Wat hebben we geleerd?

Wat kan het verleden ons leren over onze visie voor de toekomst?

Sinds juni 2021 organiseert het Huis van de Europese geschiedenis een reeks online lezingen met internationale, hooggewaardeerde wetenschappers uit de geschiedenis en de sociale wetenschappen. In elke lezing uit deze reeks genaamd “Envisioning Europe” wordt er dieper ingegaan op een historische ontwikkeling of thema, waardoor we de aspecten van de identiteit(en) van ons continent beter kunnen begrijpen en inzicht krijgen in de uitdagingen van vandaag. De reeks wordt georganiseerd naar aanleiding van de Conferentie over de toekomst van Europa. Dit is een transnationaal initiatief in verschillende vormen van het Europees Parlement, de Europese Raad, en de Europese Commissie. De vijfde lezing vindt plaats op 21 december, waarmee we al bijna halverwege de twaalfdelige reeks Envisioning Europe zijn gekomen.

Geheel in de open en participatieve geest van de Conferentie over de toekomst van Europa, zijn alle gesprekken online te volgen via een livestream op ons YouTube-kanaal. Hierdoor krijgen eerdere bezoekers en nieuwe kijkers in Europa en elders de kans om in real time vragen te stellen en opmerkingen te maken.

Onze reeks begon toepasselijk op 22 juni met een lezing door Ivan Krastev, getiteld “Hoe verandert COVID‑19 Europa zoals we het kennen?”. De oprichter van het Centre for Liberal Strategies in Sofia stelde dat “het gevoel dat we in een gezamenlijk Europa leven paradoxaal genoeg sterker dan ooit werd toen Europa zijn grenzen sloot”. Mensen begonnen namelijk hun ervaringen van de pandemie over de grenzen heen met elkaar te vergelijken. Ivan Krastev beschreef COVID-19 als “het demografische moment van Europa” en als een wake-upcall wat betreft de potentiële consequenties van een vergrijzende bevolking. Toen een deelnemer vroeg naar Krastevs verwachtingen van de Conferentie over de toekomst van Europa, riep hij op tot een duidelijker discours vanuit Brussel: “We zouden deze gesprekken kunnen gebruiken om niet alleen dingen op een andere manier te doen, maar ook om beleid op een andere manier te rechtvaardigen…Beleid omvat niet alleen de plannen van de overheid, maar ook de manier waarop de overheid haar plannen uitlegt.”

De tweede lezing werd op 21 september gegeven door professor Markéta Křížová van de Karelsuniversiteit in Praag. Zij vertelde meer over de impact van het kolonialisme op de Europese identiteit. Professor Křížová toonde aan hoe ontdekkingsreizigers en denkers de Europese identiteit als “beschaafd” bestempelden, in tegenstelling tot de zogenaamde achtergestelde en barbaarse levensstijl van de oorspronkelijke inwoners van het Amerikaanse en Afrikaanse continent. Dit idee van raciale superioriteit kwam voort uit de overzeese expansie tussen de 15e en de 18e eeuw. “Europa’s koloniale verleden is niet helemaal afgerond. Het blijft deel uitmaken van de Europese ervaring.”

De derde lezing van Envisioning Europe werd op 19 oktober verzorgd door Professor Kerry Brown van het King’s College London. Nadat hij was ingegaan op de westerse percepties van China en hoe deze zich in 800 jaar tijd hebben ontwikkeld, legde hij uit dat “de relatie [tussen China en het Westen] gestoeld is op een lange en complexe geschiedenis, die nooit naar behoren is gedocumenteerd… Het doel van mijn project is om dit overzicht op papier te zetten.” Professor Brown wees er ook op dat de ervaringen van West- en Oost‑Europa met China sterk uiteenliepen als gevolg van de nalatenschap van het communisme.

Toen een deelnemer vroeg hoe Europa een vruchtbare relatie met China kan onderhouden, zei de professor dat er twee tegenstrijdige dialogen tegelijkertijd worden gevoerd: we hebben het met China over handel, macht en samenwerken op het gebied van klimaatverandering, en veroordelen tegelijkertijd mensenrechtenschendingen en de recente ontwikkelingen in Hongkong en Xinjiang. Dit enerzijds positieve en anderzijds negatieve narratief is een constante in de 800-jarige betrekkingen tussen Europa en China, en komen voort uit deze geschiedenis.

Tijdens de vierde lezing op 23 november heeft Professor Philipp Ther van de Universiteit van Wenen gesproken over de geschiedenis van vluchtelingen in het moderne Europa. Door middel van meerdere biografische casestudy’s waarmee hij persoonlijke verhalen tot leven bracht, vertelde hij in detail hoe slachtoffers van politieke en religieuze vervolging naar verschillende delen van Europa en Noord-Amerika zijn gevlucht voor de 19e‑eeuwse revoluties van de 19e eeuw tot de Joegoslavië-oorlog. Zo moest bijvoorbeeld de Pools-Oostenrijks-Franse auteur en “eeuwige vluchteling” Manès Sperber verschillende keren landen ontvluchten vanwege de Wereldoorlogen. Ook werd hij tot twee keer toe gevangengenomen. Tijdens het grootste deel van zijn leven had hij te kampen met armoede en isolatie. In zijn memoires schrijf hij: “Naarmate ik steeds dieper zonk, ontdekte ik dat elke val kan leiden tot nog een diepere val en dat de afgrond geen bodem heeft.”

Als antwoord op de vraag wat beleidsmakers zouden kunnen leren van de verschillende benaderingen van integratie in de geschiedenis, stelde Professor Ther dat “het waard is te investeren” in taal- en beroepsopleidingen om vluchtelingen te ondersteunen bij het vinden van werk. Overheidsbeleid moet echter wel gepaard gaan met pragmatische maatregelen op maatschappelijk niveau.

In de vijfde lezing op 21 december met professor Mary Kaldor gaan we ontdekken hoe sociale bewegingen in de geschiedenis de rol van de EU in de wereld hebben voorgesteld. Neem deel en denk ook na over de toekomst van Europa door te kijken naar het verleden. Wat doe jij als jouw meningen en veronderstellingen worden betwist met historisch bewijs?

Toekomstige lezingen