Opgroeien in Europa van 1945 tot nu
(TENTOONSTELLING BEËINDIGD 2020)
Zeventig jaar geleden waren jongeren in Europa vooral degenen die de geschiedenis ondergingen. Tegenwoordig zijn zij degenen die de geschiedenis maken. Deze tentoonstelling brengt vier generaties jonge mensen in beeld die volwassen werden op keerpunten in het Europese verhaal: aan het einde van de jaren veertig, in de jaren zestig, in de jaren tachtig en in de jaren nul. Cruciale jeugdervaringen komen aan bod: van werk en onderwijs tot het zoeken naar een identiteit en de liefde.
Deze ervaringen worden hoe dan ook bepaald door de politiek, de maatschappij, de cultuur en de economie van die tijd. Jong zijn in een welvarende en vrije samenleving is heel anders dan een jeugd die getekend wordt door armoede en politieke onderdrukking.
In heel Europa kozen jongeren ervoor de waarden van hun ouders overboord te gooien. Zij gingen zichzelf zien als een aparte generatie: 'mijn generatie'. Zij vormden hun eigen cultuur met eigen waarden en waren bereid voor deze waarden te vechten, ja zelfs te sterven.
Deze tentoonstelling gaat over jongeren, maar is niet alleen voor jongeren bedoeld. We zijn ooit allemaal jong geweest. De jeugd gaat voorbij, maar wordt zelden vergeten.
Videogalerij 1 – verhalen achter de voorwerpen
Voorwerp gedoneerd aan het Huis van de Europese geschiedenis door de Nederlandse afdeling van het AIDS Memorial Quilt Project.
Aids quiltblok – Interview voor “Onstuimige jeugd”
Een afbeelding zegt meer dan duizend woorden. De Nederlandse soldaat Flip Peeters deed zijn ervaringen in de koloniale oorlog tegen Indonesische onafhankelijkheid (1948-1950) uit de doeken aan de hand van grafische illustraties in brieven en in zijn dagboek. Dit dagboek was te zien in onze tijdelijke tentoonstelling “Onstuimige jeugd”.
Tekeningen uit de geschiedenis: oorlogsdagboek uit de koloniale oorlog tegen Indonesische onafhankelijkheid
Juan Busquets sloot zich aan bij de Maquis (het gewapende verzet tegen het regime van generaal Franco) toen hij 21 was. Hier vertelt hij het verhaal achter de zelfgemaakte muziekdoos die hij heeft uitgeleend aan onze tijdelijke tentoonstelling “Onstuimige jeugd”.
Interview – Zelfgemaakte muziekdoos – Vervaardigd tijdens het gewapende verzet tegen het regime van generaal Franco
Installatie van onze tijdelijke tentoonstelling “Onstuimige jeugd”, waarin aandacht wordt besteed aan vier generaties jongeren die op cruciale momenten in de Europese geschiedenis opgroeiden: eind jaren veertig en de jaren zestig en tachtig van de vorige eeuw, en het eerste decennium van de 21e eeuw.
Achter de schermen – totstandkoming van de tentoonstelling “Onstuimige jeugd”
Videogalerij 2 – verhalen achter de voorwerpen
Interview met Terje Toomistu, particuliere verzamelaar en onderzoeker
Hippiebeweging in de Sovjet-Unie
Jonge Europeanen doneren voorwerpen die gebruikt zijn bij klimaatdemonstraties, waaronder een kopie van de toespraak van Greta Thunberg, spandoeken en een “plasticsoep-pak”. Voor deze voorwerpen werd een speciale plek ingeruimd bij onze tijdelijke tentoonstelling “Onstuimige jeugd”.
Jonge Europeanen doneren voorwerpen die gebruikt zijn bij klimaatdemonstraties
Op de foto’s van Olivia Heussler is te zien hoe jongeren in Zürich in de jaren 1980 protesteerden. Een selectie van haar foto’s is opgenomen in onze tijdelijke tentoonstelling “Onstuimige jeugd”, in de sectie “Tussen hoop en wanhoop”.
Tussen hoop en wanhoop – het verhaal van een fotograaf
Zeventig jaar geleden waren jongeren in Europa vooral degenen die de geschiedenis ondergingen. Tegenwoordig zijn zij degenen die de geschiedenis naar hun hand zetten. Bekijk de vier secties van de tentoonstelling in deze promotievideo.
Tijdelijke tentoonstelling “Onstuimige jeugd” – rondleiding langs de hoogtepunten
Europa's stille generatie?
Door de Tweede Wereldoorlog hadden vele jonge mensen en hun families een zwaar trauma opgelopen. Geliefden raakten gescheiden of verloren elkaar en de infrastructuur nodig voor het dagelijks bestaan lag in puin. Tegen de achtergrond van schaarste pakten jongeren de draad weer op. Van parachutestof gemaakte trouwjurken en kartonnen bruidstaarten waren symbolen van hun inspanning om een gevoel van stabiliteit en een normaal leven te creëren.
"Het verlangen naar normaliteit" sectie, Tinker imagineers, Utrecht, Nederland
Helaas betekende het einde van de oorlog niet voor iedereen dat het geweld voorbij was. Oorlogen en oppositiebewegingen brachten in vele landen een voorzetting van de strijd mee. In plaats van te kunnen genieten van de vrijheid waarnaar ze al zo lang hunkerden, werden jongeren getroffen door geweld en strenge straffen. In Oost-Europese landen met nieuwe communistische regimes sloten jongeren zich aan bij zowel vreedzame als gewapende verzetsbewegingen.
Tijdens een onverwachte aanval droeg Kokk de zaag op zijn rug. Hij werd beschoten maar de zaag weerde de kogel af en Kokk bleef ongedeerd. In 1949 werd hij echter gedeporteerd naar Siberië, waar hij overleed.
"Fragile hope", Zaag die het leven redde van Kokk, een van de Broeders van het bos. Sovjet-Unie (Estland). 1944-1949 Eesti Rahva Muuseum, Tartu, Estland
In de onmiddellijke nasleep van de oorlog bestond in Europa geen jongerencultuur. Wel ontstonden er onder invloed van de Amerikaanse cultuur tendensen die vele Europese jongeren aantrokken. Ze wilden een eigen stijl ontwikkelen en verzetten zich tegen het conformisme. In haast alle Europese landen verschenen subculturen: Teddy Boys en Rockers in het Verenigd Koninkrijk, Blousons noirs in Frankrijk, Teppisti in Italië, Nozems in Nederland, Halbstarken in Duitsland, Bikiniarze in Polen, Jampecok in Hongarije, Malagambisti in Roemenië, Potápkas of Páseks in Tsjechoslowakije en Stilyagi in de Sovjet-Unie.
De autoriteiten in het Oosten en het Westen vreesden de opkomst van de subculturen bij jongeren. Deze jongeren werden door de overheid en de politie steeds meer beschouwd als vandalen en jeugddelinquenten. Ze werden belaagd omwille van hun uiterlijk.
Tinker imagineers, Utrecht, Nederland
Jongeren en jeugdbewegingen in Europa spraken zich uit voor vrede en die trachtten ze te bewerkstelligen door over landsgrenzen heen te opereren. De jeugd werd voorgesteld als mooi, sterk en kenmerkte zich – met vredessymbolen – door een internationale verbondenheid in de strijd voor de vrijheid. Overal in Europa werden internationale jeugdbijeenkomsten en -kampen georganiseerd in het teken van de naoorlogse verzoening.
De Koude Oorlog bracht verandering in die situatie. Oost-Europa raakte geïsoleerd vanwege de dominantie van de Sovjet-Unie en de brede internationale uitwisseling werd verstoord. De jeugd werd een wapen in de propagandaoorlog tussen Oost en West.
Tinker Imagineers, Utrecht, Nederland
Generatie van de revolutie
Muziek en mode in de jaren zestig
Tinker Imagineers, Utrecht, Nederland
Mode als teken van sociale verandering in de jaren 1960.
(van links naar rechts) Papitex papierjurk, ‘Bull's-eye’ minirok van Pierre Cardin, jurk van de Zweedse Mah-Jong-groep.
Sovjet-scooter ‘Vyatka’ VP150
Sovjet-Unie, 1960
Bruin suède jasje dat John Lennon (1940–1980) droeg tijdens de opnames van ‘With the Beatles’ (1963).
National Museums Liverpool, Liverpool, Verenigd Koninkrijk
Tussen hoop en wanhoop
Door de hoge jeugdwerkloosheid volgden veel jongeren steeds langer onderwijs en wachtten zij met settelen. Ook in Oost-Europa groeide de frustratie, waar jongeren onder het falende communisme weinig kans op persoonlijke vooruitgang zagen. In de muziek waar jongeren naar luisterden dook steeds hetzelfde refrein op: 'No Future' (geen toekomst). De economische, culturele en politieke stagnatie bood inspiratie voor nieuwe genres en subculturen. De punkbeweging bijvoorbeeld wilde choqueren en beledigen door kritiek te leveren op de moderne samenleving en levensstijl in heel Europa.
Punkjas in leer en metaal uit de Sovjet-Unie (Estland) Sectie van de jaren 1980
In 1980 en 1981 brak er een golf van straatprotesten uit, werd er volop gekraakt en vonden gewelddadige confrontaties met de politie plaats. Jongeren waren ontevreden met het bestaande systeem, maar hadden zelf geen beter alternatief.
Ook werkloosheid en raciale en religieuze spanningen leidden tot bloedige confrontaties, waarbij dikwijls jongeren betrokken waren.
In het Oosten maakten jongeren zich vaker zorgen over vrede, vrijheid en mensenrechten. Zij zouden een belangrijke rol spelen in de beweging voor hervorming en autonomie.
Zomeruniform van de Sovjetluchtmacht met zelfgemaakte militaire rangen. Sovjet-Unie (Letland). Jaren 1980 Latvijas Okupācijas muzejs, Riga, Letland
Begin jaren tachtig leken de door de seksuele revolutie beloofde veranderingen post te vatten. Anticonceptie werd steeds beter beschikbaar en vrouwen kregen meer controle over beslissingen die hun eigen lichaam aangingen. Jonge Europeanen begonnen eerder aan seks en seks voor het huwelijk kwam vaker voor. Jonge mannen én jonge vrouwen vonden vrijblijvende seks steeds vaker acceptabel. Homoseksualiteit werd zichtbaarder. Seksuele relaties werden als ongecompliceerd beschouwd. De opmars van aids veranderde het leven en de houding ten opzichte van seksualiteit uiteindelijk radicaal.
Nederlandse AIDS Memorial Quilt., 1990-2014 Schenking van de Stichting NAMENproject, Amsterdam, Nederland
Young urban professionals – yuppies – waren de 'winnaars' van de economische opleving van de jaren tachtig en op elk terrein van hun leven toonden zij hun succes. De hypervisuele en commerciële videoclip onderstreepte het groeiende internationalisme en het imagobewustzijn van de jongerencultuur. Begin jaren negentig ontstond door de mobiliteit in werk en onderwijs, de toenemende welvaart en de steeds geringere politieke verdeeldheid het beeld van een kosmopolitische en open Europese jeugd.
'Yuppies' kamer (Jaren 1980) Tinker imagineers, Utrecht, Nederland
Generatie Ik?
Jaren 2000 #Protest sectie
Tinker imagineers, Utrecht, Nederland
Biologische batterijlader Biootech
Gefabriceerd door de Spaanse start-up "Bioo"
