Vanaf het allereerste begin van de COVID-19-pandemie stond het medisch personeel in de voorste gelederen. Een groot aantal werknemers in ziekenhuizen – en in de zorgsector in het algemeen – hebben hun baan met de dood moeten bekopen, vaak omdat er onvoldoende beschermende kleding was.
Verpleegkundigen, artsen en ander zorgpersoneel worden daarom in de media, door de overheid en door burgers als “ware helden” gevierd. Elke avond om 20.00 uur gingen in grote delen van Europa filmpjes viraal van applaudisserende mensen voor een raam of op een balkon. Dit applaus zal zeker in ons geheugen gegrift blijven als publieke reactie op het coronavirus.
Toch zijn deze uitingen van dankbaarheid niet alleen maar loze gebaren. Zij maakten deel uit van een reeks concrete acties, zoals het bereiden van maaltijden voor ziekenhuispersoneel – niet alleen door gewone mensen maar ook door restaurants met een Michelinster – en de spontane, grootschalige verstrekking van beschermende kleding aan medisch personeel door particulieren en bedrijven. Ook de symbolische steun was zichtbaar. In steden en dorpen in heel Europa zijn een groot aantal veelzeggende getuigenissen verschenen met woorden van dank aan het medisch personeel: van spandoeken aan balkons tot op het raam geplakte kindertekeningen.
Verpleegkundigen en artsen worden letterlijk afgebeeld als de nieuwe superhelden van deze zware tijd, bijvoorbeeld in muurschilderingen die in onder meer Polen en Italië publieke ruimten sieren en die door de media gefilmd en gefotografeerd zijn. In Roemenië is een communicatiebureau zelfs op het idee gekomen om artsen en verpleegkundigen af te beelden als heiligen en goden. Het bureau heeft zich daarbij laten inspireren door de beeldtaal van verschillende religies, en heeft daarbij bepaalde religieuze leiders in woede doen ontsteken.
Of ze nu wel of geen helden of heiligen zijn – medisch personeel krijgt ook te maken met angst en wantrouwen. In een aantal Europese landen hebben de media melding gemaakt van discriminatie of zelfs afwijzing van medisch personeel door buurtgenoten die bang waren besmet te raken met het coronavirus. Gelukkig stonden hier ook nieuwe uitingen van steun en solidariteit tegenover.
Artsen en verpleegkundigen hebben voornamelijk de mensen die hen steunden langs verschillende wegen bedankt, maar ook hebben zij in heel Europa massaal geprotesteerd tegen het gebrek aan bescherming, waardoor zij extreem vatbaar voor het virus waren. Geïnspireerd door een Franse arts die een soortgelijke actie was gestart lieten Duitse artsen zichzelf naakt filmen en fotograferen, waarbij hun naaktheid moest symboliseren dat zij niet beschermd waren tegen het coronavirus.
Beide vormen van protest lijken duidelijk te maken dat het hard nodig is om op de lange termijn veel meer te investeren in de publieke sector, waarvan de gezondheidszorg een van de pijlers is. Een sterk socialezekerheidskader en een solide zorgstelsel zijn enkele van de leidende ideeën van het naoorlogse Europa, ook al hebben de Europese landen hier een heel verschillende invulling aan gegeven. Sommige mensen zijn van mening dat het goed is om te applaudisseren om acht uur ‘s avonds, maar dat we niet mogen vergeten dat er de afgelopen decennia drastisch op de zorg is bezuinigd. Wie steunt het medisch personeel nog wanneer de pandemie over is?
Image credit: “Reconocimiento” (recognition), drawing from the sketchbook “Brief graphic recovery of terms of frequent use during the Sars-Cov-2 epidemic” by Carmela del Casar Ximénez, Spain.
