Het Huis van de Europese geschiedenis wil afstappen van het klassieke model van wegwerptentoonstellingen. Met dit project hebben wij ons ertoe verbonden circulariteit een centrale plaats te geven bij de productie van onze tentoonstellingen en openlijk na te denken over de afvalberg die een tentoonstelling veroorzaakt.
In een circulaire tentoonstelling is het materiaal dat wordt gebruikt om de structuur en de muren te bouwen en om de tentoonstelling in elkaar te zetten al eerder gebruikt en zal het ook na de tentoonstelling nog worden gebruikt (volledig circulair materiaal), of wordt het gemaakt van hergebruikte of gerecycleerde materialen (semicirculair). In de tentoonstelling “Weggooien”, bijvoorbeeld, wordt voor de structuur en inrichting gebruikgemaakt van stellingen, die volledig circulair zijn en op bouwplaatsen meerdere keren worden gebruikt. De panelen zijn plastic muren die gemaakt zijn van gerecycleerde flessen en zakken en die later opnieuw zullen worden gebruikt.
Het museum werkte samen met de coöperatieve ontwerpstudio Rotor in Brussel om criteria uit te werken waarmee de impact van de tentoonstelling op het gebied van afval kan worden gemeten, die vervolgens in de aanbesteding voor het ontwerp en de productie van de tentoonstelling werden opgenomen. We hebben de geselecteerde kandidaat, Ypunto Ending, gevraagd een circulariteitsmanager aan te stellen die verantwoordelijk is voor de aankoop van circulair materiaal om de tentoonstelling in elkaar te zetten. Zo werd het collectief Basurama uit Madrid bij het project betrokken.
Voor Basurama is circulaire creatie gebaseerd op “de noodzaak om instellingen te verbinden met hun stedelijke omgeving, de dringende noodzaak om openbare ruimten van hogere kwaliteit tot stand te brengen die de steeds complexere stedelijke context ondersteunen, individuele en collectieve burgerparticipatie als onontbeerlijk instrument voor actie en beheer, en, uiteraard, het gebruik van afval als middel om de manier waarop wij hulpbronnen gebruiken en de manier waarop wij denken, werken en de realiteit waarnemen ter discussie te stellen” (Mónica Gutiérrez Herrero en Manuel Polanco Pérez-Llantada, Basurama).
Met de hulp van Basurama werden wij ons bewust van het soort en de hoeveelheid afval dat ons museum dagelijks produceert. Tien maanden lang hebben wij ons afval verzameld. Basurama heeft dat afval gebruikt om bij de ingang van de tentoonstelling een installatie te bouwen. Samen hebben we ook het uitgebreide en goed verbonden netwerk van mensen en bedrijven in Brussel die actief zijn op het gebied van circulariteit in kaart gebracht. Velen van hen zijn reeds geprofessionaliseerd en staan open voor samenwerking. Een van deze partners is het bedrijf Bel Albatros, dat in het Recy-K-complex gevestigd is. Bel Albatros ontwikkelt nieuwe methoden voor de productie van kunststoffen met een groot oppervlak en heeft onze tentoonstellingspanelen gemaakt. Door samen te werken met mensen uit deze sector hebben we ingezien dat circulariteit zowel een creatief proces als een kwestie van management is, met het potentieel om mooie dingen te produceren die tegemoetkomen aan de uitdagingen van onze tijd.
Met welke uitdagingen werden we geconfronteerd bij het maken van een tentoonstelling die niet alleen circulair maar ook milieuvriendelijk is? Het tentoonstellen van historische museumstukken gaat gepaard met bepaalde beschermingsvereisten, waardoor we hergebruik en circulariteit niet in alle delen van de tentoonstelling konden toepassen. Vaak is hergebruik door huren duurder dan kopen. Bovendien hebben wij als Europees museum partners in verschillende landen, wat internationaal vervoer met zich meebrengt: we hebben een EU-brede aanbesteding uitgeschreven en een Spaans bedrijf geselecteerd om de tentoonstelling te ontwerpen en te produceren; we stellen stukken tentoon uit musea en collecties uit heel Europa.
We zullen pas precies weten hoe circulair “Weggooien” uiteindelijk geweest is als de tentoonstelling goed en wel is afgebroken, begin 2024. De uitdagingen om “groenere” tentoonstellingen te produceren, zijn groot, maar we zijn zeker op de goede weg. We streven naar meer recyclage, herontwerp en hergebruik via een proces van vallen en opstaan, zelfkritiek en vooruitgang, en we ontwikkelen modellen die sociaal en ecologisch rechtvaardiger zijn.
