Hoe kunnen we de geschiedenis van afval vertellen als we niet eerst inzicht krijgen in de huidige situatie? Hoe kunnen we het over afval hebben als we het niet ook over de mensen hebben die er dagelijks mee in aanraking komen? Hoe kunnen we een tentoonstelling over afval opzetten als we niet met de echte deskundigen hebben gesproken? Organisaties en instanties in Brussel die belast zijn met afvalbeheer en afvalvermindering openden hun deuren voor ons en deelden hun kennis.
In 2020 begon het Huis van de Europese geschiedenis met de voorbereidingen voor een tijdelijke tentoonstelling over het fenomeen van afval in Europa vanuit een historisch perspectief. “Weggooien – De geschiedenis van een moderne crisis” zou niet zomaar een tentoonstelling worden, maar een veelzijdig museumproject met een participatieve insteek. Het verhaal van deze vijfde tijdelijke tentoonstelling van het Huis van de Europese geschiedenis zou worden verteld door verschillende stemmen – niet alleen die van curatoren en historici.
Al heel vroeg in het ontstaansproces rees het idee voor die participatieve insteek: als de tentoonstelling zich richt op het meest zichtbare, het meest materiële, het meest tastbare aspect van de huidige milieucrisis (afval), dan mogen zij die er dagelijks mee in aanraking komen in geen geval ontbreken! Voor de research zouden we verder moeten kijken dan archieven en academische verhandelingen, en eropuit moeten gaan om met de echte afvaldeskundigen te spreken: de mensen die onze stad schoonhouden, die door reparatie of hergebruik minder afval proberen te produceren, en die een sober leven en “zero waste” nastreven. Vrouwen en mannen, burgers, vrijwilligers, gedreven professionals.
Zij namen de tijd om hun kennis, herinneringen en ideeën met ons te delen. Wat we van hen hebben geleerd, is in geen enkel boek te vinden.
En we konden met deze 52 deskundigen in gesprek gaan omdat de organisaties waarvoor ze al dan niet als vrijwilliger werken, bereid waren hun deuren voor ons te openen. Onze partners bij dit project waren:
Net Brussel
Net Brussel is een regionaal agentschap van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dat als missie heeft te garanderen dat de stad gezonder wordt via afvalophaling en -verwerking, reinigingsacties en educatieve activiteiten. Het agentschap heeft het Huis van de Europese geschiedenis in contact gebracht met een aantal ambtenaren die verantwoordelijk zijn voor afvalophaling aan huis of reinigingsactiviteiten, en met de dienst Recherche en Verbalisatie, die optreedt tegen overtredingen van het afvalbeleid.
Stad Brussel – Wegeniswerken / Openbare Netheid
De dienst Openbare Netheid van de Stad Brussel is verantwoordelijk voor het schoonmaken van straten en trottoirs, het legen van de openbare vuilnisbakken, het opruimen van sluikstorten, het reinigen van riolen, het onderhoud van urinoirs, openbare toiletten en hondentoiletten en de schoonmaak van de openbare ruimte tijdens of na markten of andere openbare evenementen. Het Huis van de Europese geschiedenis sprak met de schoonmakers van de stad die de Brusselse straten vegen en reinigen, op de plek waar zij wonen.
Spullenhulp
Spullenhulp is al 85 jaar lang actief in de voorhoede van de sociale en solidaire economie. De organisatie haalt inkomsten uit het inzamelen, sorteren en verkopen van tweedehandsartikelen en heeft zo een positief effect op het milieu door voorwerpen die anders vroegtijdig in de vuilnisbak zouden belanden een nieuw leven te geven. Spullenhulp biedt ook een platform waardoor elk jaar meer dan 500 mensen opnieuw een plaats vinden in de maatschappij en op de arbeidsmarkt. Met de winst van de winkels worden sociale acties op het gebied van huisvesting, werkgelegenheid of sociale begeleiding van de minstbedeelden gefinancierd.
Repair Together
Repair Together werd opgericht in 2013, enkele maanden na de opening van het allereerste Belgische Repair Café, in Elsene in 2012. Sindsdien ondersteunt deze sociale, solidaire en ecologische vereniging het opstarten van nieuwe burger- en lokale initiatieven voor betere repareerbaarheid en meer duurzaamheid en circulariteit. Repair Together bracht het Huis van de Europese geschiedenis in contact met een aantal vrijwilligers van diverse Repair Cafés in het Brusselse die hun ervaring inzetten om voorwerpen die anders in de vuilnisbak zouden belanden een nieuw leven te geven.
WORMS – Waste Organic Recycling & Management Solutions
De non-profitorganisatie WORMS organiseert cursussen en bewustmakingsactiviteiten om het terugwinnen van organisch afval in al zijn vormen te promoten. Daarbij legt de organisatie de nadruk op de menselijke maat en een lokale aanpak. WORMS vzw is een “actiev’acteur” van compostering door de goede praktijk van huishoudelijke compostering in verschillende omgevingen (tuin, flat, park, school, horeca enz.) te vergemakkelijken en te katalyseren. Het departement Leefmilieu Brussel heeft deze organisatie de supervisie toevertrouwd op twee Brusselse buurtcompostnetwerken: het netwerk van collectieve composts (meer dan 200 leden in de regio Brussel) en het netwerk van de Brusselse CompostGidsen (vrijwillige ambassadeurs die hun ervaring op het gebied van composteren delen en ook met het Huis van de Europese geschiedenis hebben gesproken).
Zero Waste Belgium
De missie van Zero Waste Belgium is om het bewustzijn aan te wakkeren over afvalproblemen en mensen aan te moedigen de “zero waste”-aanpak en de bijbehorende praktijken toe te passen. De medewerkers van Zero Waste Belgium bieden ondersteuning aan personen en organisaties die hun afval tot nul willen terugbrengen en stellen rapporten op over trends die zij waarnemen in de praktijk om zo de impact van de “zero waste”-beweging op grotere schaal te beïnvloeden. De non-profitorganisatie is lid van het netwerk Zero Waste Europe. Het Huis van de Europese geschiedenis kon door de gesprekken met de vaste medewerkers en vrijwilligers van Zero Waste Belgium kennismaken met hun waarden van burgerparticipatie, ecologie, sober leven en gezondheid.